آیین نامه ایمنی سیستم اتصال به زمین ارتینگ

فصل اول ـ تعاریف
این فصل به تعریف اصطلاحها و كلمه‌های بكار رفته در آئین‌نامه می‌پردازد.
1ـ زمین (ارت)¹:
رسانندگی جرم زمین را در صورتی كه پتانسیل الكتریكی در هر نقطه از زمین به صورت قراردادی برابر صفر در نظر گرفته شود، زمین (ارت) می‌نامند.
2ـ سیستم اتصال به زمین (ارتینگ)²:
یك یا چند الكترود همراه با سیمهای ارت را كه قابلیت اتصال به ترمینال اصلی داشته باشند، سیستم اتصال به زمین (ارتینگ) می‌نامند.
3ـ الكترود ارت (زمین)³:
رسانا یا گروهی از رساناهای متصل به هم است كه اتصال الكتریكی به زمین را فراهم می‌كنند.
4ـ مقاومت الكترود ارت⁴:
مقاومت بین ترمینال اصلی زمین و كره زمین است.
5 ـ امپدانس حلقه اتصال به زمین⁵:
امپدانس حلقه جریان اتصالی زمین است كه شروع و پایان آن نقطه اتصالی است و با ZS نشان داده می‌شود.
ـ حلقه اتصالی زمین در سیستمهای مختلف به شرح ذیل است:
الف ـ سیستمهای TN
نقطه شروع (محل اتصالی)، از بدنه دستگاه به ترتیب به سیم ارت، شینه ارت، شینه نول، نقطه ترانس، سیم‌پیچ ترانس، سیم فاز اتصالی و نقطه اتصال به بدنه.
ب ـ سیستمهای TT  و IT
نقطه شروع (محل اتصالی)، سیم اتصال به زمین، الكترود زمین، زمین، الكترود سیستم، شینه نول، نقطه صفر ترانس، سیم فاز اتصالی و نقطه اتصالی.
6 ـ اتصالی:
حالتی از مدار است كه جریان در مسیری غیرعادی یا بدون اینكه پیش‌بینی شده باشد یا در نظر گرفته شود، جاری می‌شود. این جریان امكان دارد از نقص در عایق‌بندی یا از بستهای به كار رفته بر روی عایق رساناها ناشی شود.
7 ـ جریان اتصال به زمین (جریان اتصال كوتاه)⁶ :
اضافه جریانی است كه در نتیجه بروز اتصالی با امپدانسی قابل چشم‌پوشی بین هادیهای با پتانسیلهای مختلف در شرایط عادی كار برقرار شود.
8 ـ جریان نشتی زمین⁷ :
جریان جاری به زمین یا رساناهای دیگری را كه مدار الكتریكی آنها به زمین راه دارد، جریان نشتی زمین می‌نامند. در صورت استفاده از خازن در مدارها، امكان دارد جریان مذكور دارای مقدار جزء خازنی هم باشد.
9ـ سیم اتصال به زمین (سیم ارت)⁸ :
سیم حفاظتی را گویند كه ترمینال اصلی ارت تأسیسات را به الكترود ارت یا سایر قسمتهای اتصال به زمین وصل می‌كند.
10ـ سیم خنثی (نول)⁹ :
سیمی متصل به نقطه خنثی در سیستم (صفر زمین) كه قادر است انرژی الكتریكی را انتقال دهد.
11ـ هادی‌ حفاظتی (PE)¹⁰ :
در بعضی از اقدامات حفاظتی برای تأمین ایمنی در برابر برق‌گرفتگی لازم است با استفاده از هادی حفاظتی قسمتهای زیر به همدیگر وصل شوند:
ـ بدنه‌های هادی؛
ـ قسمتهای هادی بیگانه؛
ـ ترمینال اصلی زمین؛
ـ الكترود زمین؛
ـ نقطه صفر ترانس (نقطه خنثی)؛
12ـ سیم غلافدار فلزی به منظور زمین كردن:
یك نوع سیستم سیم‌كشی است كه در آن سرتاسر طول یك یا چند سیم عایق‌دار توسط نوار یا غلاف فلزی پوشانده شده و مانند هادی PEN  عمل می‌كند.
13ـ سیم مشترك ارت ـ نول  (PEN)¹¹:
سیمی را كه به طور مشترك، هم كار سیم اتصال به زمین و هم كار سیم نول را انجام دهد، سیم PEN می‌نامند.
14ـ قسمتهای بی‌حفاظ (روباز) هادی:
قسمت بی حفاظ از تجهیزات را كه قابل لمس بوده و حامل برق نیست، اما امكان برقدار شدن در شرایط اتصالی را دارد، قسمت بی‌حفاظ هادی می‌نامند.
15ـ ترمینال اصلی اتصال به زمین (ارتینگ)¹² :
ترمینال یا شینه‌ای را گویند كه برای اتصال به سیمهای محافظ تهیه شده و سیمهای هم‌پتانسیل‌كننده و سیمهای اتصال به زمین (ارت)، یا هر وسیله‌ای كه به عنوان اتصال به زمین (ارتینگ) به كار می‌رود، به آن وصل می‌شوند.
16ـ قسمتهای برقدار¹³ :
سیم یا قسمتهایی از رسانا را كه برای استفاده‌های معمولی برقدار شده‌اند، قسمتهای برقدار می‌نامند.
سیم نول نیز شامل این قسمتهاست، اما طبق قرارداد، سیم PEN (سیم مشترك ارت ـ نول) به عنوان قسمت برقدار محسوب نمی‌شود.
17ـ پتانسیل زمین (ارت)¹⁴ :
پتانسیل الكتریكی ایجاد شده نسبت به جرم موجود زمین یا نسبت به سطح زمین اطراف الكترود ارت را هنگامی كه جریان الكتریكی از الكترود به زمین جاری شود، پتانسیل زمین می‌نامند.
18ـ كرادیان پتانسیل (در یك نقطه از زمین)¹⁵ :
اختلاف پتانسیل اندازه‌گیری شده بر واحد طول یك نقطه را در جهتی كه پتانسیل بیشترین مقدار را داشته باشد، گرادیان پتانسیل می‌نامند.
19ـ دستگاههای سیار (قابل حمل) ¹⁶ :
دستگاههای الكتریكی را می‌نامند كه در حال حركت كار می‌كنند یا اینكه می‌توانند به آسانی از محلی به محل دیگر حركت داده شوند. در حالی كه به پست توزیع برق متصل هستند.
20ـ قسمتهایی كه به طور همزمان با هم قابل دسترسی هستند¹⁷ :
سیمها یا قسمتهای رسانا كه به طور همزمان در موقعیتهای مخصوصی قابل لمس هستند. این قسمتها شامل بدنه‌های برقدار، قسمتهای بدون حفاظ (روباز)، هادیهای بیگانه، سیم ارت و الكترودهای ارت هستند.
21ـ دستگاه پس ماند جریان RCD¹⁸ :
دستگاه سوئیچینگ مكانیكی یا مجموعه‌ای از دستگاهها كه در شرایط مشخصی سبب بازنگه‌داشتن اتصالات در مواقعی می‌شوند كه پس‌ماند جریان به مقدار معینی رسیده باشد.
22ـ هادی بیگانه:
قسمتی از رساناها را كه احتمال ایجاد پتانسیل، به ویژه پتانسیل ارت در آنها وجود دارد و قسمتهای شكل‌یافته‌ای از تجهیزات الكتریكی نیستند، هادی بیگانه می‌نامند.
23ـ وسایل قطع و وصل و كنترل¹⁹ (قبل یا بعد از تابلو)
تجهیزاتی است كه برای وصل یك مدار الكتریكی با هدف ذیل پیش‌بینی می‌شود:
ـ حفاظت
ـ كنترل
ـ جدا كردن
ـ انجام عملیات قطع و وصل
24ـ تابلو²⁰ (مجموعه‌ای از تجهیزات قطع و وصل و كنترل):
تركیبی است از فیوزها، لوازم قطع و وصل و رله‌های كنترل كه كلیه اتصالات الكتریكی و مكانیكی بین آنها و نیز وسایل اندازه‌گیری مانند آمپرمتر یا ولتمتر را نیز شامل می‌شود.
25ـ حصار ²¹ :
حفاظی است كه از تماس مستقیم با ولتاژهای خطرناك جلوگیری می‌كند. مانند حصار ترانس پست برق فشار قوی.
26ـ باتری²² :
یك سیستم الكتروشیمیایی است كه قادر به ذخیره انرژی الكتریكی دریافتی به صورت شیمیایی است و آن را از طریق تبدیل، باز پس می‌دهد.
27ـ كانال كابل²³ :
محفظه یا پوششی است كه بالای زمین یا داخل آن قرار دارد و در بعضی موارد دارای تهویه است و ابعاد آن اجازه ورود افراد را به داخل آن نمی‌دهد، ولی امكان دسترسی به هادیها یا كابلها در تمامی طول آن امكان‌پذیر است.
28 ـ سینی كابل²⁴ :
تكیه‌گاه پایه داری برای كابل است كه لبه‌های آن برگشته و بدون پوشش است و ممكن است دارای منافذ پرس شده باشد.
29ـ تونل كابل²⁵ :
محفظه‌ای است به شكل راهرو و آدم‌رو، حامی سازه‌های نگهدار برای هادیها یا كابلها و مفصلها كه دسترسی آزاد برای افراد در تمام طول آن ممكن باشد.
30ـ مدار (برقی دریك تأسیسات) ²⁶ :
مجموعه‌ای از تجهیزات الكتریكی كه از منبعی واحد تغذیه كنند و در برابر اضافه جریانها به كمك وسیله واحدی حفاظت شوند.
31ـ مدار توزیع (از یك تأسیسات)²⁷ :
مداری است كه یك تابلوی برق را تغذیه می‌كند.
32ـ كلید خودكار²⁸ :
وسیله مكانیكی قطع و وصل است كه قادر است در شرایط عادی مدار جریانها را قطع یا وصل كند و در شرایط غیرعادی مانند اتصال كوتاه، جریانی را به مدت كوتاه از خود عبور دهد یا قطع كند.
33ـ جریان طراحی (یك مدار)²⁹ :
شدت جریانی است كه پیش‌بینی می‌شود در حالت عادی از مدار عبور كند.
34ـ جریان مجاز حرارتی (یك هادی)³⁰ :
حداكثر شدت جریان است كه می‌تواند به طور دایم و در شرایط معین از هادی عبور كند، بدون آنكه دمای دایمی آن از مقدار مشخص تجاوز كند.
35ـ اضافه جریان³¹ :
هر شدت جریانی كه از مقدار اسمی تجاوز كند. در مورد هادیها مقدار اسمی برابر جریان مجاز حرارتی است.
36ـ جریان اضافه بار (یك مدار) ³² :
اضافه جریان در مداری است كه خرابی الكتریكی ندارد.
37ـ شدت جریان عملیاتی قراردادی (مربوط به یك وسیله حفاظتی)³³ :
شدت جریان معینی است كه سبب می‌شود وسیله حفاظتی در مدت مشخصی كه به آن زمان قراردادی گویند، عمل كند.
38 ـ تماس مستقیم³⁴ :
تماس افراد یا احشام است با قسمتهای برقدار، مانند تماس با سیم فاز یا تماس با سیم فاز و نول.
39ـ تماس غیرمستقیم³⁵ :
تماس افراد یا احشام با قسمتهای معیوب الكتریكی مانند تماس با كلید یا پریز معیوب یا بدنه فلزی برقدارشده كه در حالت عادی برقرار نیستند.
40ـ ترمینال اصلی زمین (شینه ارت) ³⁶ :
ترمینال یا شینه‌ای است كه برای وصل هادیهای حفاظتی كه شامل هادیهای همبندی برای هم ولتاژ كردن و هادیهای مربوط به اتصال زمین عملیاتی (در صورت وجود) به سیستم زمین است، پیش‌بینی می‌شود.
41ـ تجهیزات الكتریكی³⁷ :
شامل هر نوع مصالح و لوازم و وسایل و تجهیزاتی است كه در تولید، تبدیل، انتقال، توزیع یا مصرف انرژی الكتریكی مورداستفاده قرار می‌گیرد، مانند ترانسفورماتورها، وسایل اندازه‌گیری، وسایل حفاظتی، تجهیزات سیستمهای سیم‌كشی و وسایل مصرف‌كننده انرژی الكتریكی مانند لوازم خانگی و غیره.
42ـ تجهیزات مصرف‌كننده جریان³⁸ :
تجهیزاتی است كه برای تبدیل انرژی الكتریكی به نوعی انرژی دیگر در نظر گرفته می‌شود. مانند لامپها، بخاریهای برق و دینامها.
43ـ فیوز³⁹ :
وسیله‌ای است كه به نحو مخصوصی طراحی و تناسب یافته و در صورتی كه در یك مدار الكتریكی شدت جریان برق در مدت زمان معینی از مقدار كافی بیشتر شود از طریق ذوب یك یا چند المان، آن مدار را حفظ می‌كند.
44ـ تأسیسات الكتریكی ⁴⁰ :
مجموعه‌ای از تجهیزات الكتریكی مرتبط با هم است كه هدف یا هدفهای معینی را كه دارای مشخصات هماهنگ هستند تأمین می‌كنند.
45ـ سرویس ورودی تأسیسات الكتریكی ⁴¹ :
نقطه‌ای است كه در آن انرژی الكتریكی به ساختمان ، كارگاه یا كارخانه تحویل می‌شود.
46ـ عایق‌بندی ⁴² :
عایق‌بندی به قسمتهای برقدار اعمال می‌شود تا در برابر برق‌گرفتگی ایمنی ایجاد كند.
47ـ عایق‌بندی كابل ⁴³ :
مواد عایقی هستند كه در ساختار كابل به كار می‌رود و كار اصلی آنها مقاومت در برابر ولتاژ است.
48ـ مفصل⁴⁴ :
وسیله‌ای است برای اتصال بین دو كابل كه یك مدار مداوم را تشكیل می‌دهد.
49ـ سپر (شیلدینگ كابل)⁴⁵ :
لایه فلزی و زمین شده روی كابل است تا میدان الكتریكی كابل را به داخل آن محدود یا كابل را در برابر تأثیر عوامل الكتریكی خارج، حفاظت كند. (غلافهای فلزی، زره‌ها و هادیهای هم مركز زمین شده ممكن است به عنوان سپر نیز بكار روند.)
50 ـ كلید قطع بار⁴⁶ :
وسیله مكانیكی قطع و وصل است كه قادر به وصل، عبور دادن و قطع جریان برق مدار در شرایط عادی است. شرایط عادی ممكن است شامل وضعیتی با اضافه بارهای مشخص باشد و همین‌طور برای مدتی مشخص جریانهایی را در شرایط غیرعادی مدار، مانند اتصال كوتاه تحمل كند.
51 ـ ولتاژ تماس⁴⁷ :
ولتاژی است كه به هنگام بروز خرابی در عایق‌بندی بین قسمتهایی از هادیها، بدنه‌های هادی، قسمتهای هادی بیگانه و غیره كه به طور همزمان در دسترس هستند، ظاهر می‌شود. (شكل1)
52 ـ ولتاژ تماس احتمالی ⁴⁸ :
حداكثر ولتاژ تماس است كه احتمال دارد در صورت بروز اتصال كوتاهی با امپدانس ناچیز، در تأسیسات الكتریكی ظاهر شود.
53 ـ ولتاژ گام
ولتاژی است كه براثر برخورد هادی فاز با زمین ایجاد می‌شود. این برخورد ممكن است در اثر پارگی هادیهای فاز برق فشار ضعیف یا فشار قوی بوجود آمده و یا اینكه در اثر از بین رفتن عایقبندی سیم‌ها یا كابلهای برقدار و نشت جریان برق به زمین حادث می‌شود. (شكل1).
54 ـ اضافه ولتاژ صاعقه ⁴⁹ :
اضافه ولتاژگذرایی در نقطه‌ای از سیستم است كه به علت اصابت صاعقه‌ای با مشخصات معین ظاهر می‌شود.
55 ـ سیستم سیم‌كشی ⁵⁰ :
مجموعه‌ای است متشكل از كابل و سیم یا كابلها و سیمها و یا شینه‌كشی و همچنین قسمتهایی كه آنها را نگهداری می‌كند (لوله‌های پولیكای توی‌كار، روی كار، داكت‌ها، سینی‌ها و كانالها).